4. Լսեք, կարդացեք:
   Սա մեր հանրակացարանն է: Հոսթելը հիանալի է: Կան
   արտասահմանցի եւ ուկրաինացի ուսանողներ:
   Սա իմ սենյակն է: Իմ սենյակը
   փոքր է, բայց լուսավոր: Ես և իմ ընկեր
   Ալին այստեղ ենք : Ահա պատուհանը: Ահա ծաղկաման և ծաղիկներ: Նրանք
   շատ գեղեցիկ են: Ահա մեր
   գրասեղանը: Ահա մեր դասագրքերը, բառարանները,
   տետրերը, գրիչները և մատիտները: Ահա մի
   լուսանկար: Ահա ես եմ, և այնտեղ է իմ ընտանիքը ՝ հայրիկս,
   մայրիկս, եղբայրներս և քույրերս: Իմ
   ընտանիքը շատ մեծ է:
   Սա մեր հանրակացարանն է։ Հանրակացարանը մեծ է։ Այստեղ այլ երկրներից և ՈՒսումից ուսանողներ կան: Ահա իմ սենյակը։ Իմ սենյակը այդքան էլ մեծ չէ, բայց լուսավոր է: Ահա իմ ընկեր Ալի։ Սա պատուհան է։ Այստեղ ծաղկաման է ու ծաղիկներ։ Նրանք շատ գեղեցիկ են։ Սա մեր գրասեղանն է։ Այստեղ են մեր գրքերը, բառարանները, տետրերը, գրողները և մատիտները: Ահա նկարը։ Սա իմ ընտանւքն է։ Իմ հայրիկը, իմ մայրիկը, իմ եղբայրը և քույրիկը։ Իմ ընտանիքը շատ մեծ է։

2. Որքան ճանապարհ կանցնի վախեցած ջայլամը 80 վարկյանում: Եթե նրա միջին արագությունը կազմում է 22 մ/վ:

v=22մ/վ t=80վ s=v×t=22×80=1760

3. Ինչ հեռավորության վրա հասցրեց փախչել նապաստակը գայլից 1 րոպե հետո, եթե նապաստակի արագությունը 17 մ/վ է: v= 17մ/վ t=1ր=60վ s=v×t=17×60=1020մ

4. Քանի րոպեյում ընկ. Նելլին կհասնի Քոլեջ, եթե Միջին դպրոցից Քոլեջ հեռավորությունը կազմում է մոտ 100 մետր, իսկ ուսուցչուհու արագությունը 1.3 մ/վ: s=100մ v=1.3մ/վ t=s:v=100:1,3=76վ

5. Որքան է կազմում ձայնի արագությունը, եթե կայծակի ժայթքումը տեղի ունեցավ 660 մետր բարձրության վրա, իսկ ձայնը լսվեց 2 վարկյան անց: s=660մ t=2վ v=s:t=660:2=330մ/վ

.Տեղադրի′ր բաց թողնված տառերը.

Վայրէջք, ճգնավոր,  անօրեն,  արդուզարդ,  անէական,  կտրիճ,  սրբություն,  օրեցօր,  պախուրց,  ուղտապան, ուխտավոր:

2.Գտի′ր հականիշները

Բուրավետ գարշահոտ, պինդ փխրուն, զառամյալ դեռատի համր խոսուն , վախկոտ խիզախ, խրթին հեշտ։

3.Բառակապակցությունները դարձրու′ բարդ բառեր.

Սյուներով զարդարված սյունազարդ։  բարձր դիրք ունեցող,  քարից կերտված քարակերտ,  ապակիներով պատված,  ուղիղ ընթացող ,  աշխարհով մեկ սփռված:

4.Կազմի′ր 2-ական ածանցավոր բառ տրված կառուցվածքով:

նախածանց — արմատ — վերջածանց անշնորհք,

արմատ — վերջածանց մայրենի, հայրենի։

նախածանց — արմատ դժցոհ, անսիրտ։

Մի անգամ Չարենցը համալսարանում ուսանողներին պատմում էր իր տպավորությունները Եվրոպա կատարած ճանապարհորդություններից: Ուսանողները բազմաթիվ ու բազմատեսակ հարցեր էին տալիս պոետին, և նա պատասխանում էր ոգևորված ու մանրամասն: Դահլիճի վերջում նստած էր մի նիհար, հիվանդ տղա: Գունատ էր տղան, արտահայտիչ, մեծ-մեծ աչքեր ուներ, հուզված դեմք ու բարձրահասակ էր: Տղան կանգնեց ու դիմեց Չարենցին.
– Ասացե՛ք, խնդրե՛մ, պոե՛տ, ո՞ր փողոցն էր ամենալավը Ձեր տեսած փողոցներից ու ո՞ր քաղաքում էր այն:
Չարենցն ուշի-ուշով նայեց պատանու աչքերին, մի պահ լռեց ու կարծես ծածուկ, կարծես շշուկով ասաց.
– Ամենալավ փողոցը Երևանի Նայիբի քուչան է…
Դահլիճը լցվեց շշուկով. բանաստեղծն անհավատալի բան ասաց: Նայիբի քուչան մի նեղ փողոց էր՝ ծուռումուռ, անլույս, անգույն, ամայի ու անմարդաբնակ:
– Որովհետև այնտեղ է ապրում իմ սիրելի կինը,- շարունակեց Չարենցը:
Դահլիճը թնդաց ծափերից…

Եղիշե Չարենցը (Եղիշե Սողոմոնյան) ծնվել է 1897թ. մարտի 13-ին, Կարսում: Երկար տարիներ Չարենցի ծննդյան վայրը գիտնականների և բանասերների վեճի առարկա էր, որովհետև նրա թղթերում պահպանվել էր պարսկական մի անձնագիր, որտեղ նշված էր, որ նա ծնվել է Պարսկաստանի Մակու քաղաքում: Բանն այն է, որ 1919թ. Չարենցը իր ընկերոջ` Գևորգ Աբովի հետ մեկնում է Կարս` նորաբաց հայկական դպրոցներում ուսուվչությամբ զբաղվելու: Բայց քանի որ Հայաստանի Հանրապետության օրենքի համաձայն զինապարտներին չէր թույլատրվում ուսուցչությամբ զբաղվել, նրանք, օգտագործելով Չարենցի հոր` Աբգար աղայի կապերը, ձեռք են բերում պարսկական անձնագրեր:

Իրականում, Չարենցի ծնողները Պարսկաստանի Մակու քաղաքից էին և, համաձայն բանաստեղծի ավագ եղբոր` Սերոբի վկայության, Սողոմոնյանների ընտանիքը 1883թ. տեղափոխվում է Էրզրում, այնուհետև` Կարս: Չարենցի հայրը` Աբգար աղան և մայրը` Թեկղի (Թելլի) Միրզոյանը ունեին չորս որդի և երեք դուստր: Կարսում նրանց ընտանիքն ապրում է տարբեր թաղամասերում` «Բերդի տակ», Ալեքսանդրովսկայա փողոցում, Երկաթե կամուրջի մոտ, Սուկափի թաղում և այլուր: Աբգար աղան առևտրական էր. Կարսում ուներ բավականին մեծ խանութ և զբաղվում էր գորգերի առևտրով: Նա խիստ, աստվածավախ և օրինապահ մարդ էր: Եղել էր Երուսաղեմում, որի համար նրան կոչում էին նաև «հաջի»:

Չարենցի եղբայր Սերոբը հոր հետ առևտրով էր զբաղվում և ապրում է մինչև ծերություն, իսկ Գեղամը` 1937թ. ստալինյան բռնությունների զոհերից է: Քույրերից Աննան բնակվում էր Երևանում, իսկ Աշխենը, ով փոքր տարիքում ծաղիկ հիվանդությունից կորցրել էր տեսողությունը, եղբոր` Գեղամի հետ բնակվում էր Լենինգրադում: Չարենցի մյուս քույրը` Մարիամը իր ընտանիքի հետ զոհվում է Մեծ եղեռնի տարիներին:

Դասի հղում։

1․  Ի՞նչ է աշխարհագրական գոտին: Թվարկե՛ք երկրագնդի աշխարհագրական գոտիները: Ի՞նչ տարբերություն կա հիմնական և անցումային գոտիների միջև, ինչո՞վ է մի գոտին տարբերվում մյուսից: 

Աշխարհագրական գոտիները, որոնք հիմնականում ձգվում են արևմուտքից արևելք, և որոնց առանձնացման հիմքում դրված են ջերմային պայմաններն ու մթնոլորտի ընդհանուր շրջանառության առանձնահատկությունները (տիրապետող օդային զանգվածի աշխարհագրական տիպը): Երկրագնդի վրա առանձնացնում են 13 աշխարհագրական գոտի. հասարակածային և յուրաքանչյուր կիսագնդում՝ մերձհասարակածային, արևադարձային, մերձարևադարձային, բարեխառն, մերձբևեռային և բռևեռային:

Անուններով և աշխարհագրական տեղաբաշխմամբ դրանք համընկնում են կլիմայական գոտիների հետ, ինչը միանգամայն օրինաչափ է: Հասարակածային, արևադարձային, բարեխառն և բևեռային գոտիները համարվում են հիմնական կամ գլխավոր, իսկ <<մերձ>> նախածանցով սկսվողները՝ մերձհասարակածային, մերձարևադարձային և մերձբևեռային գոտիները՝ անցողիկ: Անցողիկ գոտիները գտնվում են հիմնական գոտիների միջև և, ի տարբերություն դրանց, չունեն տիրապետող օդային զանգվածները:

2. Ինչո՞վ են նման և տարբեր աշխարհագրական գոտին ու աշխարհագրական զոնան:

Աշխարհագրական տարբեր գոտիներ կազմված են տարբեր թվով զոնաներից, և դա պայմանավորված է տվյալ գոտու ընդգրկված տարածքից, ձգվածությունից, նրա սահմաններում ջերմության և խոնավության փոխհարաբերակցությունից և մի շարք այլ պայմաններից: Օրինակ՝ հասարակածային գոտում առանձնացվում է ընդամենը մեկ զոնա (հասարակածային խոնավ անտառներ), իսկ բարեխառն գոտում, որն ամենահամասեռն է, յոթ զոնա (տայգայի, խառն անտառների, լայնատերև անտառների, անտառատափաստանների, տափաստանների, կիսանապատաների և անապատների):

Հարթավարային շրջաններում սովորաբար զոնաները տարածվում են արևմուտքից արևելք և ճիշտ են արտացոլում օրինաչափության էությունը: Բայց աշխարհագրական համալիր պայմաններից կախված առանձին զոնաներ կարող են շեղվել զոնալ բնույթից տարածվելով միջօրեականների ուղղությամբ (օրինալ՝ Հյուսիսային Ամերիկայում): Աշխարհագրական թաղանթիի զարգացման գործընթացի մեջ կարևոր են նաև ազոնալ (ոչ զոնայական) որևույթնորի դերը, որոնց ծագմումն ու զարգացումը կապված է ոչ թե Արեգակի, այլ երկրագնդի ներքին ջերմության հետ: Աշխարհագրական առումով ազոնալ երևույթներից առանձնապես կարևոր են երկրակեղևի տարաբնույթ շարժումները, որոնց հետ կապված են լեռնային համակարգերի գոյացումը, հրաբխային ժայթքումները, երկրաշարժերը և այլն: Այդ բոլոր երևույթներն անընդհատ փոխում են ջրի և ցամաքի բաշխվածությունը, նրա ներքին կառուցվածքը՝ համապատասխան փոփոխություններ մտցնելով նաև բնատեսքերի (լանդշաֆտ) մեջ: Լեռնային շրջաններում զոնայականությունը կարծես վերանում է՝ իր տեղը զիջելով ազոնալ վերընթաց գոտիականությանը:

3. Ի՞նչ է զոնայականությունը և ազոնայականությունը:

Զոնայականությունը հասարակածից բևեռներ ուղղությամբ բնական բաղադրիչների ու դրանցից կազմված բնական համալիրների օրինաչափ փոփոխումն է:

4. Ի՞նչ է վերընթաց գոտիականությունը: Ինչո՞ւ են փոխվում բնության բաղադրիչները ըստ բարձրության:

Վերընթաց գոտիականությունը պայմանավորված է, ըստ բարձրության, կլիմայի փոփոխության հետ՝ ջերմաստիճանի նվազման և խոնավության ավելացման հետ: Վերընթաց գոտիականության օրինաչափությունը յուրահատուկ է լեռնային բոլոր երկրներին: Այս օրինաչափությունը առաջին անգամ նկարագրել է գերմանացի նշանավոր աշխարհագրագետ, բնախույզ և ճանապարհորդ Ա. Հումբոլդը, երբ 1799-1804 թթ. ճանապարհորդում էր Հարավային Ամերիկայով: Վերընթաց գոտիականությունը մեծ ընդհանություն ունի հորիզոնական զոնայականության հետ. գոտիների հերթափոխը լեռներում բարձրանալիս կատարվում է նույն հաջորդականությամբ, ինչ հարթավայրերում հասարակածից դեպի բևեռները շարժվելիս: Սակայն բնական գոտիները լեռներում փոխվում են ավելի արագ, քան բնական զոնաները հարթավայրերում: Բացի այդ՝ վերընթաց գոտիականությունը լեռներում պայմանավորված է ոչ միայն բարձրության փոփոխությամբ, այլև լեռնային ռելիեֆի առանձնահատկությամբ: Այդ գործում մեծ դեր է խաղում լեռնալանջերի դիրքադրությունը: Վերընթաց գոտիականությունն ամբողջությամբ աչքի է ընկնում առավել մեծ բազմազանությամբ, քան հորիզոնական զոնայականությունը հարթավայրերում: Սակայն հորիզոնական զոնայականության և վերընթաց գոտիականության միջև գոյություն ունի սերտ կապ: Լեռներում վերընթաց գոտիականությունը սկսվում է հարթավայրերի այն նույն բնական զոնայով, որում գտնվում են լեռները: Այսպես՝ Հարավային Ամերիկայի խոնավ հասարակածային անտառների զոնայում գտնվող Անդյան լեռների ստորին գոտին նույնպես կազմում են այդ անտառները, որոնք, ըստ բարձրության, հաջորդում են լեռնային անտառային, բարձրալեռնային անտառների, բարձրալեռնային մարգագետինների ու ձյան գոտիները:

Վերը հոսքի գոտիների թիվը կախված է լեռան բարձրությունից և նրա տեղադիրքից:

10. Слушайте, читайте.
    Аудитория
    Вот наша аудитория. Справа дверь,
    слева деревянный шкаф. Там наши
    книги: разные учебники и словари. А тут
    новые парты, столы и стулья. Прямо
    доска. Тут мел и тряпка. Слева большое
    окно. Там ваза и красивые цветы. Вотмоя парта. Это моё место. Тут красная и синяя ручки, разные
    карандаши, учебник “Русская грамматика”, словарь, тетради. А
    там место Али. Али мой друг. Там его тетради, учебники, словарь,
    ручки и карандаши.
    Сейчас урок. Вот наш преподаватель. А это наша группа. Мы
    студенты-иностранцыԼսեք, կարդացեք:
11. Հանդիսատես
12. Ահա և մեր հանդիսատեսը: Աջ կողմում դուռն է
13. ձախ կողմում փայտե պահարան է: Կան մերոնք
14. գրքեր ՝ տարբեր դասագրքեր և բառարաններ: Եվ այստեղ
15. նոր սեղաններ, սեղաններ և աթոռներ: Ուղղակիորեն
16. տախտակ: Կա կավիճ և լաթ: Խոշոր ձախ
17. պատուհան. Կա ծաղկաման և գեղեցիկ ծաղիկներ: Ահա իմ գրասեղանը: Սա իմ տեղն է: Կան կարմիր և կապույտ բռնակներ, տարբեր
18. մատիտներ, «Ռուսական քերականություն» դասագիրք, բառարան, տետրեր: Ա
19. այնտեղ Ալիի տեղն է: Ալին իմ ընկերն է: Կան նրա տետրերը, դասագրքերը, բառարանը,
20. գրիչներ և մատիտներ:
21. Հիմա դասն է: Ահա մեր ուսուցիչը: Եվ սա մեր խումբն է: Մենք
22. օտարերկրյա ուսանողներ

1.Մեխանիկական շարժում է կոչվում մարմնի դիրքի փոփոխությունը ժամանիկի ընթացքում այլ մարմիների նկատմամբ։

2.Հետագիծ է կոչվում մարմնի հետևից թողած գիծը։

3.Անցած ճանապարհը ցույց է տալիս հետագծի երկարությունը։(S)

4.Մարմնի շարժման սկիզբը և վերջը միացնող գիծը կոչվում է տեղափոխություն։

5.Տեղափոխությունը փոքր է, կամ հավասար է անցած ճանապարհից։

6.Նյութական կետ է կոչվում այն մարմինը որի չափերը շարժման տվյալ պայմաներում կարելի է անտեսել։

8. Լսեք, կարդացեք: Սա իմ տետրը չէ, սա ձեր տետրն է: — Սա իմը չէ, այլ քոնը: Սա ձեր սենյակը չէ, սա մերն է սենյակ. Սա քոնը չէ, այլ մերն է: Սա մեծ լսարան չէ, դա է փոքր լսարան: — Դա մեծ չէ, բայց փոքր լսարան: Սա ուսանող չէ, սա ուսանող է: — Սա ոչ թե ուսանող է, այլ ուսանող: Սա ուկրաինացի չէ, սա օտարերկրացի է: — Սա ուկրաինական չէ, այլ օտարերկրացի. Սա ամսագիր չէ, սա տետր է: — Սա ոչ թե ամսագիր է, այլ տետր: Սա դասագիրք չէ, սա բառարան է: — Սա ոչ թե դասագիրք է, այլ բառարան:Слушайте, читайте.
9. Это не моя тетрадь, это твоя тетрадь. –
10. Это не моя, а твоя тетрадь.
11. Это не ваша комната, это наша
12. комната. Это не ваша, а наша комната.
13. Это не большая аудитория, это
14. маленькая аудитория. – Это не большая, а
15. маленькая аудитория.
16. Это не студент, это студентка. – Это не студент, а студентка.
17. Это не украинец, это иностранец. – Это не украинец, а
18. иностранец.
19. Это не журнал, это тетрадь. – Это не журнал, а тетрадь.
20. Это не учебник, это словарь. – Это не учебник, а словарь.

Ավետիք Իսահակյան

***

Է՜յ, ջան-հայրենիք, ինչքա՜ն սիրուն ես,Սարերըդ կորած երկնի մովի մեջ.Ջրերըդ անո՛ւշ, հովերըդ անո՛ւշ,Մենակ բալեքըդ արուն ծովի մեջ: Քու հողին մեռնեմ, անգի՛ն հայրենիք,Ա՜խ, քիչ է, թե որ մի կյանքով մեռնեմ,Երնեկ ունենամ հազար ու մի կյանք,Հազա՛րն էլ սըրտանց քեզ մատաղ անեմ: Ու հազար կյանքով քու դարդին մեռնեմ,Բալեքիդ մատա՛ղ, մատա՛ղ քու սիրուն.Մենակ մի կյանքը թո՛ղ ինձի պահեմ,-Է՛ն էլ` քու փառքի գովքը երգելուն,- -Որ արտուտի պես վե՜ր ու վե՜ր ճախրեմՆոր օրվա ծեգիդ, ազի՛զ հայրենիք,Ու անո՛ւշ երգեմ, բա՛րձր ու զիլ գովեմԿանաչ արևըդ, ազա՛տ հայրենիք…
1900թ.
Ժնև