Հղումը՝  Աբրահամ Լինքոլնի նամակը իր որդու ուսուցչին:

Ի՞նչ գիտես Աբրահամ Լինքոլնի մասին:

Աբրահամ Լինքոլն ԱՄՆ 16-րդ նախագահ Աբրահամ Լինքոլնը ծնվել է 1809թ. փետրվարի 12-ին աղքատ գյուղական ընտանիքում: Դեռ վաղ տարիքից նա զբաղվել է ֆիզիկական ծանր աշխատանքով։ Հաճախել է դպրոց ընդամենը մեկ տարի, քանի որ ընտանիքը գտնվում էր նյութական ծանր վիճակում: Լինքոլնը, սակայն, հասցնում է սովորել տառերը և սկսում կարդալ գրքեր։Երբ նա դարռնում է չափահաս, սկսում է վարել ինքնուրույն կյանք, զբաղվել ինքնուսուցմամբ և, տալով քննություններ, կարողանում է ծավալել իրավաբանական գործունեություն։ Իլինոյիս նահանգի հնդկացիների ապստամբության ժամանակ միանում է ոստիկանությանը, ընտրվում կապիտան, բայց չի մասնակցում մարտական գործողություններին: Դառնում է նաև Իլինոյիսի օրենսդրական խորհրդի, ԱՄՆ-ի ներկայացուցիչների պալատի անդամ, հանդես գալիս ընդդեմ ամերիկա-մեքսիկական պատերազմին: 1858թ.-ին ընտրվում է ԱՄՆ-ի սենատորի թեկնածու, սակայն պարտվում է ընտրություններում: Լինելով նոր տարածքներում ստրկության ընդլայնման հակառակորդ` դառնում է Հանրապետական կուսակցության նախաձեռնողներից մեկը, այդ կուսակցության կողմից առաջադրվում է նախագահի թեկնածու և հաղթում 1860թ. ընտրություններում: Նրա ընտրվելը դառնում է հարավային նահանգների անջատման և Կոնֆեդերացիայի ստեղծման ազդակ: Իր նախագահական երդման ժամանակ երկրի միավորման կոչ է անում, սակայն չի կարողանում կանխել ընդհարումը: Լինքոլն անձամբ էր ուղղորդում պատերազմական գործողությունները, որոնք էլ հաղթանակ են բերում Կոնֆեդերացիայի դեմ պայքարում 1861-1865թթ. Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ: Նրա նախագահական գործունեության շնորհիվ ամրապնդվում է գործադիր իշխանությունը և վերանում ստրկությունն ԱՄՆ տարածքում: Լինքոլնը կառավարության մեջ է ընդգրկում նաև իր հակառակորդներին և կարողանում է նրանց ներգրավել ընդհանուր նպատակի մշակման մեջ: Նրա նախագահության տարիներին կառուցվում է միջցամաքային երկաթգիծը, ընդունվում ագարային հարցը լուծող Հոմսթեդ ակտը: Լինքոլն աչքի ընկնող հռետոր էր, նրա ելույթները ոգեշնչում են բոլորին և հռետորական վառ ժառանգություն համարվում մինչև այժմ: Պատերազմի ավարտից հետո առաջարկում է չափավոր վերակառուցման պլան ազգային համաձայնության և վրեժից հրաժարվելու վերաբերող: 1865թ.-ի ապրիլի 14-ին Լինքոլնը մահացու վիրավորվում է թատրոնում: Համաձայն համընդհանուր տեսակետի և սոցհարցումների` նա առաջվա պես մնում է ամերիկյան ամենասիրված նախագահներից մեկը:

 Նամակից ընտրի՛ր քեզ հետաքրքրող երկու հատված, վերլուծի՛ր, գրի՛ր, ինչի՞ հետ ես համաձայն, ինչի՞  հետ՝ ոչ:

Այս մտքերից ո՞րը կփոխանցեիր քո որդու ուսուցչին:

Կոմիտասը ելավ հյուրանոցից, վերարկուի օձիքը բարձրացրեց, ձեռքերը խոթեց գրպանները և քայլեց արագ ու ճկուն: Դեկտեմբերի կեսն էր. Փարիզի փողոցներում վնգստում էր ցուրտը: Առավոտ շուտ չէր, արևն իր օրվա պռատ ճամփից մի երկու պարան անցած պետք է լիներ, բայց չկար` չքացել էր քաղաքի գորշ երկնքում, մի ծխնելույզից պոկված կայծի պես հալվել-կորել էր:”Le Mercure musical” ամսագրի նո՜ր համարը,- դիմացի մայթին սնգսնգում էր լրագրավաճառ տղայի ձայնը,- վերջի՜ն համարը:Հանդեսի անունը Կոմիտասին հետաքրքրեց. երկու շաբաթ առաջ, երբ փարիզեցիներով խճճված «Սալ դեզ, Ագրի քյուլտյորի» դահլիճում տրվելու էր հայկական առաջին նվագահանդեսը, և ինքը բեմում վերջին կարգադրություններն էր անում, ականջն ընկավ.— Զարմանալի է: Եկել են նաև Փարիզի գիտական ու երաժշտական հեղինակությունները: Պարզապես անսովոր ու հրապուրիչ ծրագրերն են այսքան մարդ հավաքել: Ես կասկածում եմ, թե մի բան կտա հայկական երաժշտությունը, այն էլ… մի կրոնավորի ղեկավարությամբ:Խոսողն առաջին շարքում նստած մի երիտասարդ էր` ինքնագոհ ու վստահ:

Առաջադրանքներ

1.Պատմվածքը բաժանիր  մասերի և վերնագրիր դրանք1֊ին մաս

1 մաս — Կոմիտասի Առավոտը
2 մաս — Կոմիտասը, դրամապանակը, փողոցի անցուդարձը
3 մաս — Հուշերի գրկում
4 մաս — Մտորումներ
5 մաս — հանդիպում դրամապանակի տիրոջ հետ

2.Ըստ պատմվածքի բնութագրիր Կոմիտասին և վերլուծիր պատմվածքը 

Մտածկոտ, համբերատար, բարի, հոգատար, մեծահոգի, բոլորի բարին ցանկացող։

Պատմվածքը պատմում է Կոմիտասի կյանքից մի դրվագ, որտեղ Կոմիտասը փողոցով քայլելիս մի դրամապանակ է գտնու և անկախ նրանից որ նա հրավիրված էր Մարգարիտի մոտ ճաշի ժամը 12-ին, նա չորս ժամ անհամբեր սպասեց դրամապանակի տիրոջը՝ այն վերադարձնելու համար:
Պատմվածքում նաև նկարագրվում է Կոմիտասի խորը մտքերի և հիշողություների մասին, որոնք նա հիշում և պատկերացնում էր դրամապանակի տիրոջը սպասելուց:

3.Համացանցից գտի՚ր տեղեկություններ հայ բարերարների մասին

Ալեքսանդր Մանթաշյանց- հայ նշանավոր գործարար ու բարեգործ։ Զբաղվել է նավթի արտահանմամբ և ստացել «նավթի արքա» մականունը։ Իր ապրած ժամանակում ամենահարուստ մարդկանցից մեկն է համարվել։ 1899 թվականին Մանթաշյանը ստեղծել է «Ալեքսանդր Մանթաշև և Կո» ընկերությունը, որը 20-րդ դարի սկզբին արդյունահանում էր Բաքվի նավթի կեսից ավելին։ Նա ֆինանսավորել է Բաքու-Բաթում նավթատարի շինարարությունը։

Արկադիա Բալայան, ( ապրիլի 5,1952, գյուղ Գյուլիստան (Արցախի Հանրապետություն, Շահումյանի շրջան)), բարերար։ Ղարաբաղյան շարժման գործիչ։ ՀՀ մաքսային ծառայության (1998) և ոստիկանության (2002) գնդապետ։ «Շահումյան-Գետաշեն» հայրենակցական բարեգործական միության վերստուգիչ հանձնաժողովի նախագահ (1990)։ 1970-1972 թվականներին ծառայել է ԽՍՀՄ Զինված Ուժերում։ Ավարտել է Բաքվի ժողովրդական տնտեսության ինստիտուտը (1977)։ 1977-1978 թվականներին աշխատել է Ղազախստանի, 1978-1996 թվականներին՝ ՀՀ ֆինանսների նախարարությունների համակարգում, 1996-1997 թվականներին՝ ՀՀ մաքսային վարչության Լոռու տարածաշրջանի մաքսատան պետ, 1997-1999 թվականներին՝ Հայաստանի Հանրապետության Ներքին Գործերի, 1998-1901 թվականներին՝ ՀՀ պետական եկամուտների նախարարությունների համակարգում, 2002 թվականից՝ ՀՀ ոստիկանության կազմակերպված հանցագործությունների դեմ պայքարի գլխավոր վարչության տնտեսական հանցագործությունների և կոռուպցիայի դեմ պայքարի բաժնի պետ։ 1986-1992 թվականներին մասնակցել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն Շահումյանի շրջանի ինքնապաշտպանության կազմակերպման աշխարհազորային խմբերի կազմավորման, զենք, զինամթերք, մարդասիրական օգնության առաքման, բռնագադթածների տեղավորման աշխատանքներին։ Զինադադարից հետո նյութական օգնություն է ցույց տվել զոհված ազատամարտիկների ընտանիքներին և վիրավորներին։ 

Թագավորի Մանուկյան, հայ հասարակական գործիչ, մեծահարուստ բարերար, ճարտարագետ, արդյունաբերող։ ՀՀ ազգային հերոս (1994թ)։

Աբել Քահանա, հայ բարերար, վարդապետ։ Ծնվել և գործել է Գողթնի Ոբևան գյուղում, եղել է գյուղի Սուրբ Գևորգ եկեղեցու առաջնորդը։ Աբել քահանայի ֆինանսական օգնությամբ ցղնեցի Ստեփանոս աբեղա գրիչը  1448 թվականին գրչագրել է մի Ավետարան, որն այժմ պահվում է Նոր Ջուղայի,Սուրբ Ամենափրկիչ  վանքում:

Գալուստ Սարգսի Գյուլբենկյանը, պորտուգալահայ գործարար և բարեգործ է եղել։ Նա մեծ դեր է ունեցել Միջին Արևելքի նավթի պաշարները Արևմուտքի շահագործման հասանելի անելու մեջ։

Ջերարդ Լևոնի Գաֆեսճյան, գործարար և բարեգործ, հիմնադրել է «Գաֆեսճյան Ընտանիք» հիմնադրամը (ԳԸՀ), «Գաֆեսճյան թանգարան» հիմնադրամը (ԳԹՀ) և Գաֆեսճյան արվեստի կենտրոնը:

4. Գտի՚ր տեղեկություններ Կոմիտասի աշակերտուհիների՝ Մարգարիտ Բաբայանի, Աղավնի Մեսրոպյանի մասին։ 

Մարգարիտ Բաբայանը- ծնվել է Գերմանիայի Գոթա քաղաքում։ 1901-1904 թվականներին սովորել է Թիֆլիսի երաժշտական ուսումնարանում, որտեղ դաշնամուրի դասեր է առել Մ. Իպպոլիտով-Իվանովից, Կ. Ալիխանովից, համերգներ տվել Անդրկովկասի քաղաքներում, առանձին գրքույկով հրատարակել է Վ. Վիլդերի «Լյուդվիգ վան Բեթհովեն» աշխատության հայերեն վերապատումը (1896 թ.), աշխատակցել մամուլին։ Ձայնը մշակել է Փարիզում` Պոյին Վիարդոյի և Արտո դը Պադիլլայի մոտ: 1901 թվականից մեներգեցողություն է դասավանդել Թիֆլիսի երաժշտական ուսումնարանում: 1904 թվականից ընտանիքով մշտապես բնակվել է Փարիզում, հանդես եկել համերգներով եվրոպական երկրներում:

Երգացանկն ընդգրկել է հին վարպետների, 19-րդ դարի եվրոպական, ռուսական, հայկական դասականների, ինչպես և ժամանակակից կոմպոզիտորների գործերը: Ունեցել է հարուստ ու ճկուն ձայն, նուրբ և գեղարվեստորեն պարզ կատարում, ստեղծագործության բնույթի և ոճի ճիշտ զգացում: Կոմիտասի և Արշակ Չոպանյանի հետ հանդես է եկել համերգ-դասախոսություններով:

1911 թվականին Փարիզում հիմնել է մեներգեցողության վարժարան: 1951 թվականին արժանացել է համաֆրանսիական ստուգատեսի մրցանակին: Եղել է Կոլոնն-Լամուրյո համերգային ընկերության մենակատար, Ֆրանսիական երգի վարպետների միության և Երաժշտագետների ընկերության անդամ, ֆրանսիական ռադիոյի պաշտոնական մեկնաբան, աշխատակցել է «Լարուս» հանրագիտարանին: Մտերիմ է եղել Ա. Չոպանյանի, Կոմիտասի հետ, հավաքել վերջինիս ձեռագրերը, հրատարակել որոշ գործեր։

Աղավնի Մեսրոպյան– Աղավի Մեսրոպյանը պատմում է, որ 1912 թվականին , երբ նա դեռ օրիորդաց վարժարանի դաշնամուրի դասատու էր մի օր Կոմիտասը եկավ դպրոց իր Գուսան երգչախմբի համար ձայներ ընտրելու համար , բոլորի զարմանքը մեծ էր րեբ Կոմիտասը ընդամնեը երկու բառ փոխանակելով հասկանում էր որը ինչպիսի ձայնատեսակ է:Իր ձայնեղ աշակերտուհւն բերել էր մի ուսուցչուհի երբ Կոմիտասը նրանց հետ պոսեց սրամտորեն ասաց , երկուսիդ էլ գրանցում եմ իմ սոպրանորների խմբում նույնանման ձայն ունենալու համար: Աղավնի Մեսրոպյանի նաև պատմում է , որ մի անգամ հոր հետ Ղալաթիոյի ազգային մատենադարան գնալու ժամանակ տեսել են Կոմիտասին , նա իր լայն ժպիտով կանգնած ստուգւոմ էր ձայները : Նրանք ովքեր իր երգած փոքրիկ նոտան կարողանում էին վերարտադրել անվանում էր պիտանի անդամ , ովքեր իր երգային նախադասություները լավ ըմբռնեցին անվանեց հույժ քաջալավ , իսկ այն ուսանողները ովքեր պնդում էին թե երգել չէն կարողանում Կոմիտասը անվանում էր ճշմարիտ երգիչներ: Մեծեր զարմանքը, երբ կոմիտասը Կենտրոնական գավառցի ուսանողների ձայնը ստուգելուց մի նոտայից հասկանում էր թե որ գավառից են նաև կարող անում էր խոսել բոլոր գավառների բառբառով պահելով այդ բառբառների յուրահատուկ առոգանությունն ու ոճը։

Կոմիտաս «Երգչի տասը պատվիրանքները»  

1. «Երգելուց առաջ ամբողջ մարմինը կարծես մեռած (մարզանքը կմեռցնե մարմինը, բայց միտքը կմնա ուշիմ ու եռանդուն)»:  

2. Ձայնը հազիվ լսելի շշուկով սկսիլ, միջին si բեմոլեն և երգել- մեղմ (pianopianissimo) դեռ կիսաստիճաններով բարձրանալ և կամաց-կամաց լայնացել ձայնաշարը (i̕intervalle):  

3. «Չջղայնանալ երգելիս և խուսափիլ հուզմունքից»:  

4. «Ամեն ջանք թափել ձայնը ներսը չպահելու, այլ որքան հնարավոր է դուրս արտաբերելու»:  

5. «Ձայնը առաջ մղել, ինչպես մի նետ և այնքան հեռու, որքան շունչը թույլ է տալիս»:  

6. «Հազիվ լսելի շշուկով զարգացնել կիսաստիճանները ppp piano-pianissimo, և կամաց-կամաց ընդլայնեցնել երաժշտական աստիճանները և միայն այն պարագայում, երբ նախընթաց աստիճանը կատարյալ է ելնում: Քիչ-քիչ ձայնին ուժը ավելցնել, պահպանելով ամենայն հանգստություն, առանց որևէ հուզմունքի»:  

7. «Շատ աշխատանք (երգելու) կատարել, շատ քիչ շունչ գործադրելով»:  

8. «Ձայնը մարզելիս այնպիսի բառեր պտռել [իմա՛ փնտրել], որոնք մեծ գաղափարներ են պարունակում կամ պատկերազարդ են, կամ զորավոր իբրև զգացմունքի արտահայտություն, զոր օրինակ, գարուն, աշուն, ձմեռ, երկինք, արև, լուսին, ամպ: Երգել դոցա աստիճանաբար ձայնաշարով (par intervalles): Այդ կզարգացնե տարածության գաղափարը ու կլայնացնե և կհեռավորե ձայնը»:  

9. «Այս բոլոր աշխատանքից հետո փորձել աստիճանաբար ուժեղացնել և աստիճանաբար պակասեցնել ձայնը (crescendo*, de crescendo**) և ընդհատումներով ձայնը երգել (staccato)*** »:  

10. «Մի ձայնանիշ առնել իբրև հիմնավոր (point d̕ appui) և շուտ անցնել մի ուրիշ ելևէջի ավելի բարձր կամ ավելի ցածր և շունչը մեջը լեցնելով ուժեղացնել մեկ նոտայեն մինչև մյուսը»:  

* Հորդաձայն, աճաձայն:  

** Նվազաձայն, ձայնը նվազեցնելով:  

*** Որոշակի:  

Կոմիտաս վարդապետ 

Строптивая жена Անսանձ կինը

Армянская притча

Некий крестьянин, купив на рынке пару отрезов ткани на платье детям, по дороге домой вынужден был ввязаться в спор со своей сварливой женой, которая утверждала, что продавец отрезал материал ножницами. Сам же крестьянин видел в руках продавца нож, а потому никак не мог согласиться с мнением жены. Так они, пререкаясь всю дорогу, достигли моста через глубокую реку, где спор перерос в откровенную ссору.

Մի գյուղացի, շուկայից շորացու գնեց երեխաների համար, տուն գնալու ճանապարհին ստիպված եղավ վեճի մեջ մտնել իր կռվարար կնոջ հետ, որը պնդում էր, թե վաճառողը մկրատով է կտրել շորացուն ։ գյուղացին ինքն վաճառողի ձեռքինք դանակ էր տեսել, դրա համր էլ չէր կարող համաձայնել կնոջ հետ ։ Այսպես նրանք, ամբողջ ճաբապրն անցնելով, հասան մի խոր գետի կամրջին որտեղ վեճը վերածվեց բացայայտ կռվի

Муж не выдержал и, схватив жену за одежду, прокричал:

Ամուսինը չի դիմացել և կնոջը հագուստից բռնած բղավել է:

— Послушай, женщина! Говорю тебе — это был нож. И если ты сейчас же не согласишься с этим, я сброшу тебя с моста!

Լսիր, կին! Ասում եմ քեզ, դա դանակ էր։ Եվ եթե դու հիմա չհամաձայնվես դրա հետ, ես քեզ ցած եմ գցելու կամրջից։

— Это ты слушай и наматывай себе на ус! Даже если сюда явится твой покойный отец со всеми твоим покойными предками, вам всё равно не удастся убедить меня, что это были не ножницы, — визжала в ответ жена.

Դա դու լսեիր և ականջիտ օղ արա։ Եթե անքամ քո հանգուցյալ հայրն ու քո բոլոր հանգուցյալ նախնիները հայտնվեն այստեղ, միևնույն է, ձեզ չի հաջողվի ապացուցել, որ դա Մկրատ չէր, — Ի պատասխան ճչաց կինը։

Эта дерзость стала последней каплей, переполнившей чашу терпения мужа. В гневе он сбросил жену с моста в самом глубоком месте реки, и её воды тут же сомкнулись над строптивой женщиной.

Այդ հանդգնությունը դարձավ ամուսնու համբերության վերջին կաթիլը, որը լցրեց ամուսնու համբերության բաժակը։ Զայրութից նա կնոջը նետեց կամրջից գետի ամենախորը վայրում, և նրա ջրերը անմիջապես ծածկեցին անսանձ կնոջը ։

Через минуту, когда стало ясно, что женщина уже не выплывет, гнев мужа несколько поостыл и он начал сожалеть о своём поступке, из-под воды вдруг появилась рука, которая напоследок жестом показала, что это были ножницы, и исчезла под водой уже навсегда.

Միորոշ ժամանակ անց, երբ պարզ դարձավ, որ կինն այլեւս չի կարող լողալ, ամուսնու զայրույթը փոքր-ինչ հանգստացավ, եւ նա սկսեց զղջալ իր արարքի համար, ջրի տակից հանկարծ երևաց կնոջ ձեռքը, որը վերջապես ցույց տվեց, որ դրանք Մկրատներ էին, եւ ջրի տակ անհետացել էր ընդմիշտ:

Բարև ձեզ ես Արամանուշ Ղազարյանն եմ, սովորում եմ Մխիթար Սեբաստանցի կրթահամալիրի քոլեջի 1֊ին կուրսում։ Ես սիրով կատարել եմ հայերենի անհատական նախագծերը հիմա էլ աշխատում եմ մայիսյան նախագծի վրա։ Իմ կատարած անհատական նախագծերը վերաբերում են բարբառներին։ Պատրաստել եմ տեսանյութեր՝ Զանգեզուրի, Սյունիքի և Արցախի բարբառներով։ Բայց հիմա կներկայացնեմ իմ ապրիլյան նախագծը, որը նվիրված է հայելի գյուտին։ Կատարել եմ ձայնագրություններ, ինչպես նաև կատարել եմ հետազոտական աշխատանք հայելու մասին։ Ասեմ որ սկզբից գտել էի հայելու մասին այս հեքիաթը, հեքիաթը կնձ շատ դուր էր եկել որոշեցի ձայնագրել, հետո որոշեցի հայելու մասին ուսումնասիրություն անել, թե երբ է առաջացել, որտեղ, իսկ հետո իմացա նաև ընկեր Թերեզի գեղարվեստական հայելիների մասին և որոշեցի իմ աշխատանքում խոսել դրանց մասին։ Ես նույնպես կուզենայի այդպիսի տաղանդավոր լինել։ Ինձ ավելի շատ դու է եկել այն կապույտ աչքով հայելին։

1.Կետադրե՛լ տրված տեքստը։

Նա ձգվեց, մի ճաշացանկ հանեց մուտքի դռան մոտ գտնվող կանգնակից ու տվեց ինձ։ Հաստատ չեմ կարող ասել` լույսից էր, թե այդքան երկար մեքենա վարելու հետևանքով առաջացած իմ հոգնածությունից, բայց կարող եմ երդվել, որ ճաշացանկի շապիկի տառերը տարրալուծվեցին ու կրկին հայտնվեցին,  երբ նայեցի դրանց։ 

《Ես պետք է, որ իսկապես հոգնած լինեի》,- մտածեցի  ճաշացանկը,֊ դնելով սեղանին։  

Քեյսին գրպանից հանեց պատվերները նշելու՝ մի փոքրիկ նոթատետր։ 

-Ձեզ համար խմելու ինչ-որ բան չբերեմ մինչ, աչքի կանցկացնեք ճաշացանկը,-  ասաց նա։ 

Ես մեկ բաժակ կիտրոնով ջուր պատվիրեցի, և նա գնաց բերելու։ 

2.Կազմե՛լ նոր բարդ բառեր ՝ տրված բառերի առաջին բաղադրիչը դարձնելով վերջին բաղադրիչ։

Ճաշացանկ-նախաճաշ

Հուսահատ-անհույս, անհուսալի

Կիսալուսին-խաղակես

Սպիտակաթույր-ձյունասպիտակ,

Հաշվապահ-նախահաշիվ, վերջնահաշիվ, հանրահաշիվ, վերջնահաշիվ

Անձնակազմ֊վեհանձն

3․Փոխել տրված նախադասության դերբայական դարձվածի շարադրությունը և կետադրել։

Ես մի որոշ ժամանակ լուռ նստեցի՝ չիմանալով ինչ պատասխանել։

Ես, չիմանալով ինչ պատասխանել, մի որոշ ժամանակ լուռ նստեցի։

Չիմանալով ինչ պատասխանել՝ ես մի որոշ ժամանակ լուռ նստեցի։